दप्तराचे ओझे समस्या व उपाय

दफ्तराचे ओझे- समस्या व उपाय
१)️मा.उच्च न्यायालयाने आजच दप्तराचे ओझे कमी करण्यासाठी राज्य सरकारला फटकारले आहे.
२)️चला आपण याविषयाची संपुर्ण माहिती घेऊन आपल्या शाळेतील विद्यार्थ्यांच्या दप्तराचे ओझे कसे कमी करायचे हे पाहू.
👦🏻मुलांवरील दप्तराचे ओझे कमी करण्यासंदर्भात शिफारसी करण्यासाठी राज्य सरकारने उच्चस्तरीय समिती नेमली होती.
👧🏻 शिक्षण संचालक महावीर माने यांच्या नेतृत्वाखालील समितीचा अहवाल न्या. विद्यासागर कानडे आणि न्या. बी. पी. कोलाबावाला यांच्या खंडपीठाला सादर करण्यात आला.
🌺 त्यातील शिफारसी चांगल्या असल्याचे मत खंडपीठाने व्यक्त केले आणि यासंदर्भात काही सूचना केल्या. या अहवालाचा अर्जदारांनी अभ्यास करून आपले मत मांडावे, असेही न्यायालयाने सांगितले.
👦🏻दप्तराचे ओझे किती असावे, याच्या मानकापेक्षा तिप्पट ओझे 12 वर्षांच्या मुलांच्या पाठीवर असते, असे निरीक्षण उच्चस्तरीय समितीने नोंदवले आहे.
याबाबत न्यायालयाने चिंता व्यक्त केली.
👧🏻 सामान्यतः मुलांच्या वयाच्या 10 टक्के एवढेच दप्तराचे ओझे असावे, असे अपेक्षित आहे; मात्र 12 वर्षांच्या मुलांच्या दप्तराचे ओझे 30 टक्के, म्हणजे साडेतीन किलो असते, असेही समितीला आढळून आले आहे.
👦🏻 राज्य सरकारच्या उच्चस्तरीय समितीने केलेल्या शिफारशी 
👧🏻मुलांच्या पाठीवरील दप्तराचे ओझे कमी करण्यासाठी सत्रनिहाय कमी पानांची एकत्रित पुस्तके काढावीत.
👦🏻 एका दिवशी केवळ दोन किंवा तीन विषयांच्या तासिका असाव्यात.
🌺 शाळेतील कपाटांत वह्या-पुस्तके ठेवावीत किंवा पुस्तकांचे दोन संच (घर आणि शाळेसाठी) करावेत.
👦🏻संगणकाद्वारे अभ्यास करावा.
👧🏻 क्रीडा साहित्य शाळेनेच द्यावे आणि फिल्टर केलेले स्वच्छ पाणी पुरवावे.
 N. R. Sable
🌺अहवालातील निष्कर्ष🌺
👦🏻 ग्रामीण भागात दप्तराचे वजन कमी, शहरांत जास्त
👧🏻 सीबीएसई, आयसीएसई शाळांची दप्तरे जास्त जड
👦🏻 मणके, स्नायूंची झीज, डोकेदुखी, पाठदुखी, थकवा, वाढीवर परिणाम, मानसिक ताण, फुप्फुसांच्या कार्यक्षमतेत घट, सांधे आखडणे असे दुष्परिणाम
🌺10 वर्षांपेक्षा लहान 58 टक्के मुलांना त्रास
👦🏻 12 वर्षांपेक्षा लहान 75 टक्के मुलांना त्रास
🌺 इतर शिफारसी 🌺
👦🏻 दोन किंवा तीन महिन्यांच्या सत्रानुसार लहान पुस्तके छापावीत
👧🏻 भाषा, गणित, विज्ञान, इतिहास-भूगोल अशा तीन पुस्तकांची एकत्रित बांधणी
👦🏻 बालभारतीने पुस्तक छपाईसाठी वजनाला हलका कागद वापरावा.
👧🏻गृहपाठाच्या वह्या दोन-तीन विषयांसाठी एकत्रित कराव्यात
👦🏻200 ऐवजी 100पानी वा त्याहूनही कमी पानांच्या वह्या घ्याव्यात
👧🏻 जाड कव्हरच्या वह्यांवर बंदी घालावी
👦🏻गृहपाठाचे विषयनिहाय साप्ताहिक वेळापत्रक करावे
👧🏻 वह्यांऐवजी वर्कशीटचा वापर करून त्या वर्गातच जमा कराव्यात
👦🏻 वेळापत्रकात दररोज केवळ तीन विषयांच्या तासिका असाव्यात
👧🏻 कमी तासिकांमुळे वह्या व पुस्तके कमी लागतील
👦🏻 स्वाध्याय, गाईड, मार्गदर्शक पुस्तके शाळेत आणू नयेत
👧🏻 सीबीएसई, आयसीएसई शाळांच्या मुख्याध्यापकांनी एकच पुस्तक निवडावे
👦🏻 संगणकाद्वारे ई-लर्निंगवर भर द्यावा
👧🏻पुस्तकांऐवजी ऑडिओ, व्हिडीओ स्वरूपात अभ्यास व्हावा
👦🏻ई-लर्निंग, टॅब्लेट पीसी, प्रोजेक्‍टर अशी डिजिटल क्‍लासरूम व्यवस्था
👧🏻 बालभारतीच्या संकेतस्थळावर पुस्तके उपलब्ध करून द्यावीत
👦🏻 शैक्षणिक संकेतस्थळे आणि साहित्याचा उपयोग करावा
शाळांसाठी सूचना
👦🏻 वह्या व पुस्तके शक्‍यतो शाळेतच ठेवावीत किंवा पुस्तकांचे दोन संच करून एक शाळेत व एक घरी ठेवावा
👧🏻वह्या, पुस्तके ठेवण्यासाठी शाळेत कपाटे, लॉकर ठेवावेत
👦🏻 क्रीडा साहित्य, पिण्याचे फिल्टर्ड पाणी शाळेनेच पुरवने👧🏻
इयत्तावार दप्तराच्या ओझ्याचे निकष पुढीलप्रमाणे आहेत
१ली-२ किलो १०ग्रॅम*
२री- २ किलो ३५ ग्रॅम*
३री - २ किलो ५०५ग्रॅम*
४थी - २ किलो ८३०ग्रॅम*
 ५वी - ३ किलो १९५ग्रॅम*
 ६वी - ३ किलो २९५ग्रॅम*
 ७वी - ३ किलो ७८५ग्रॅम*
८वी - ४ किलो २४५ग्रॅम*
**************************************